مقدمه:
تفکر و حکمت جوهر هنر دینی است. تفکری که راهبر سیر بشر از ظاهر به سوی باطن و از باطل به سوی حق باشد.با حیات مجدد تفکر و حکمت، هنر اسلامی نیز احیا خواهد شد هنرمند در سایه چنین تفکری می تواند به ذات هنر تقرب یابد، هم به صورت بپردازد و هم از دیدار اشیا چنان که هستند بهره مند شود.هنرمند در این فضای مقدس هم عابد هست و هم زائر.
هنرمند مومن با خیالاتی که مظهر قهر الهی هستند سروکار ندارد، اثری که این هنرمند خلق میکند تنها وجود متعالی و برتر اسماء الله الحسنی است که در هنر او به ظهور میرسد.

و در معماری نه بعنوان تنها جزئی از هنر بلکه مهمترین هنری که با تمام و کمال زندگی بشریت تلفیق شده است به جستجوی آن تفکر و حکمت ناب اسلامی که جوهر و ریشه ی
اصلی هنرمند میشود می پردازیم تا بیابیم تمایزاتی که هنر اسلامی را ورای دیگر هنرهای دینی قرار می دهد.

معماری در سایه تجلیات حکمت و هنر دینی
در نگاهی به معماری و هنر اسلامی دو دیدگاه از تفکرات مستشرقینی نظیر بورکهارت و گدار دریافت میشود، یکی دیدگاهی معنوی( بورکهارت) و دیگری صوری (گدار).
بورکهارت و هم اندیشان او چنان به هنر اسلامی نگریستند که حتی در خانه ی ساده کعبه، جهانی از رمز و راز دیده اند در حالی که نگاه گدار به معماری و هنر اسلامی به گونه ایست که گویی اسلام در آغاز چون فکر و اندیشه ی مردمی بادیه نشین برهوتی بی فکر و هنر بیش نبوده است.
هرچند میان این دو اندیشه تفاوت بنیادی وجود دارد اما گهگاه به هم نزدیک میشود ، گدار کسانی را که هنر معماری اسلامی را از طریق بررسی در عناصر مختلف ایرانی ، بیزانسی و … مورد کنکاش قرار میدهند نقد میکند و معتقد است هنر قبل از هر چیز انعکاس روح هنرمند و جلوه ی نمایان قدرتهایی است که آن را رهبری میکند و تکنیک معماری هم مانند تکلم جز وسیله ابراز و آلتی در خدمت روح نیست.و عامل اصلی در معماری نیز بیش از هر چیز وجود خود معمار است و اصل مهم در معماری یک قوم روح اجتماعی آن قوم است.

فهرست مطالب:
مقدمه
حکمت و هنر دینی
تباینات هنر اسلامی
معماری در سایه تجلیات حکمت و هنر اسلامی
معماری مسجد سرآغاز جلوه هنر اسلامی
چگونگی مفهوم بنیادی آفرینش در عناصر اصلی مسجد
– گنبد و مناره
– محراب
نتیجه گیری
منابع