شناخت بنا
سرای حسِین خانی
این سرا در بخش میانی بازار و ضلع غربی خیابان اکباتان و محصور بین راسته های حلبی سازها، کفش دوز خانه و صحاف خانه است. سراداری لبه ورودی است.و یک ورودی در غرب آن و یک ورودی در شمال آن قرار دارد
.که در حال حاضر از ورودی غربی استفاده می‌شود. دارای: ۱۶ حجره و حیاط و بالاخانه است که در چهار طرف حیاط قرار دارند .است. کاربری قدیم، انبار و تجارتخانه بوده و کاربری فعلی آن انبار مترکه و فروش روغن در یک حجره فعال است .
از نظر وضعیت نیارشی فقط در ورودی اصلی، مرمت شده است. زمان ساخت آن در دوره فتحعلی شاه قاجار و دارای ارزش معماری و شهری است. یک طبقه به اضافه بالاخانه است .
 

چگونگی ساخت
کاروان سرای حسین خانی بوسیله حکومت به شکل دستوری و یکپارچه است و با بازار و بدون محدودیت از نظر زمین و دسترسی ساخته شده اند. از یک سو به بافت دوخته شده اند و از سوی دیگر محدودیتی در ورودی نداشته اند.

عملکرد قبلی:
اوایل قاجاریه
در گذشته از این کاروانسرا استفاده های گوناگونی می‌کرده اند، که در میان آنها می‌توان عملکردهایی همچون:

الف: عملکرد تجاری(محل خرید و فروش فرش و کالاها و حتی بسته بندی کالا برای صدور به خارج از کشور)
ب: عملکرد مسکونی و اتراق موقت مسافران و تجار برای اتراق موقت.

ج: محلی برای مراسم عزاداری و نوحه خوانی سالار شهیدان امام حسین(ع) در ماه محرم که وقف نامه هم نظر واقف به مراسم عزاداری و نوحه خوانی بوده است

عناصر تشکیل دهنده بنا:
ورودی در اطراف پلان هشتی ورودی در گوشه ها، حجره ها، حیات مرکزی، پله ها، راه رو سرپوشیده، زیر زمین در گوشه ها، باغچه، طویله که در کاروانسراهای شهری کمتر دیده می‌شود.

در هر دو کاروانسرا طبقه فوقانی عقب نشسته اند و سبک شده اند.

قوسهای بکار رفته در نمای داخلی هر دو کاروانسرا از نوع پنج و هفت تند است.

فرمهای آنها بسیار ساده و با تزیینات بسیار کم است. یکی از دلایل این امر را می‌توان سردی هوا و یخبندان دانست.
پی های آنها سنگی است که اغلب از سنگ گرانیت استفاده شده است.
دیوارها با مصالح سنگی احداث شده اند. در قسمتهای پایین سنگ و بعد با خشت و رویه آجر یا آجر لعابدار.
پوشش کف در بخشهای سرباز(حیاط) با سنگ قلوه و ملات آهک و در قسمتهای سرپوشیده و داخلی با آجر ۲۰*۲۰ پوشیده اند.
سازه این بنا ها یکپارچه است.

فهرست مطالب:
شناخت شهر همدان
بازار همدان
کاروان سرای حسین خانی
شناخت بنا
آسیب شناسی بنا
بررسی نمونه های مرمت شده
ارایه طرح مرمت
طرح احیا